Kamer wil burgers auteursrecht geven op gezicht en stem: David versus Goliath? 

Geef burgers auteursrechten op hun eigen uiterlijk en stem om zo online misbruik met AI-technieken tegen te gaan. Met die oproep komen GroenLinks-PvdA, VVD, NSC en D66, samen goed voor een meerderheid in de Tweede Kamer.
Door het auteursrecht uit te breiden willen de partijen het maken en verspreiden van deepfakes tegengaan. In die met AI genereerde audiofragmenten en video’s lijken mensen dingen te zeggen of doen die ze in werkelijkheid nooit hebben gezegd of gedaan.
De vier partijen volgen met hun voorstel het recente voorbeeld van Denemarken. Dat is het eerste Europese land dat hierover wetgeving heeft aangekondigd. De Nederlandse partijen willen ook dat grote techbedrijven strenger worden aangepakt wanneer ze te weinig doen om verspreiding van deepfakes op hun platforms tegen te gaan.
Van pornografie tot bankfraude
Deepfakes zijn al strafbaar wanneer het gaat om bijvoorbeeld smaad of laster en ook wanneer met behulp van AI nepnaaktbeelden of ander pornografisch materiaal worden gemaakt. Vooral veel vrouwen, onder wie bekende Nederlanders, hebben te maken met deepfakeporno. Zowel de maker van het materiaal als het platform waarop het materiaal is gepubliceerd, kunnen inmiddels aansprakelijk worden gesteld.
Ook bankfraude met behulp van deepfaketechniek is strafbaar. Signicat, een bedrijf gespecialiseerd in digitale identiteitsoplossingen, concludeerde begin dit jaar dat er bij fraude meer dan 2000 keer zo vaak deepfakes worden gebruikt als drie jaar geleden. Hierbij gaat het vooral om gevallen waarbij iemands account door identiteitsfraude, zoals gezichtsherkenning, wordt overgenomen.
Ook politici worden steeds vaker geconfronteerd met deepfakes, of delen deze zelf. Oud-Kamerlid Wybren van Haga was vorig jaar een van de eerste Nederlandse politici die video’s met AI gegenereerde beelden gebruikte in een verkiezingscampagne. De voormalige VVD’er en FVD’er deelde vorig jaar een nepvideo van demissionair minister van Binnenlandse Zaken De Jonge.
Ook van Tjarda Struik, burgemeester van Leiderdorp, dook een gemanipuleerde video op:
Met meer geavanceerdere AI-technieken wordt het steeds lastiger om deepfakes te onderscheiden van echt, ziet AI-expert Jarno Duursma. Zo is het makkelijker geworden om met behulp van apps gezichten te verwisselen. Maar het maken van “levensechte video’s” kost nog steeds veel moeite, benadrukt hij. Hij zag recent niet veel meer deepfakes dan een jaar geleden.
Duursma vindt het een goed initiatief van de Kamerleden om met auteursrechten op gezicht en stem te komen. Slachtoffers hoeven hierdoor niet meer zelf uit te zoeken welke juridische route zij moeten bewandelen om zich tegen deepfakes te verweren.
“De bescherming tegen deepfakes is nu versnipperd”, zegt Diego Guerrero Obando, die als advocaat is gespecialiseerd in intellectueel eigendomsrecht. “Dit kan onder andere via portretrecht, privacywetgeving en de onrechtmatige daad.” Om naast het uiterlijk ook de stem mee te nemen is wel een uitbreiding, omdat het gebruik ervan nu niet onder de Auteurswet valt, zegt hij.
David versus Goliath
Actie ondernemen tegen deepfakes lijkt de grootste uitdaging te zijn, zegt Obando. “Een individu moet dan optreden tegen een vaak onbekend persoon of een groot techplatform. Een soort David versus Goliath.” De capaciteit bij toezichthouders is ook beperkt.
De advocaat benadrukt dat ook snel optreden van belang is. Vanuit een Europese verordening, de Digital Services Act, kunnen burgers ook gebruikmaken van zogeheten ‘betrouwbare flaggers’. Platforms moeten meldingen van deze erkende organisaties over illegale content met voorrang behandelen.
In het geval van seksueel getinte deepfakes roept de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) slachtoffers op zich te melden als een platform niet helpt bij het verwijderen van de content. De AP kan verschillende maatregelen nemen, zoals het opleggen van een geldboete, als personen of bedrijven de privacywetgeving overtreden.
Parodie en satire
Het risico van het Kamerinitiatief is dat satire en de vrijheid van meningsuiting onder druk kunnen komen te staan, waarschuwen Duursma en Obando. De Deense regering heeft in de nieuwe wet parodie en satire uitgesloten van de nieuwe regels, waardoor deze vormen van AI nog steeds zijn toegestaan. In het huidige Nederlandse auteursrecht zijn satire en parodie ook toegestaan.

Lees het hele verhaal via NOS Nieuws: Kamer wil burgers auteursrecht geven op gezicht en stem: David versus Goliath?