Nieuw onderzoek: omwonende geitenstal krijgt inderdaad vaker longontsteking

Mensen die binnen 500 meter van een geitenhouderij wonen, hebben 73 procent meer kans op een longontsteking dan andere Nederlanders. Woon je binnen een kilometer van een geitenhouderij, dan heb je 19 procent meer kans op een longontsteking.
Het zijn conclusies uit onderzoek van de Gezondheidsraad in opdracht van het kabinet, waar de NOS inzage in heeft. Het rapport wordt dinsdag gepresenteerd. Eerder trok het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) al soortgelijke conclusies. Maar door onenigheid in het kabinet werd besloten tot nog een onderzoek.
Ook de Gezondheidsraad zegt nu tegen de politiek: bescherm omwonenden tegen de uitstoot van geitenhouderijen, anders krijgen velen van hen een longontsteking. Gemiddeld zijn dat 841 mensen per jaar, binnen een kilometer van een geitenstal. Het grootste risico lopen jonge kinderen, ouderen en mensen met onderliggend lijden.
De Gezondheidsraad noemt drie mogelijke oplossingen: afzuiginstallaties in stallen, bouwbeperkingen (geen nieuwe geitenstallen als er mensen in de buurt wonen en geen nieuwe huizen in de buurt van geitenstallen) en het laten krimpen van de sector. Het onderzoek volgt op een advies van deze zomer. Toen zei de Gezondheidsraad al dat maatregelen nodig zijn.
Geitensector komt zelf met plan
Donderdag lanceerde de geitensector zelf een “sectorplan voor een gezonde leefomgeving en toekomstbestendige geitenhouderij”. Daarin staan maatregelen die de uitstoot van bacterien moeten verminderen.
De geitensector groeit snel en is grotendeels gericht op de export van geitenmelk en geitenkaas. Het aantal geiten nam toe van 350.000 in 2010, vlak na de ruimingen wegens Q-koorts, tot 636.000 in 2024. Dat aantal is daarna niet toegenomen vanwege de geitenstop in de meeste provincies. Alleen Friesland, Zeeland en Limburg hebben geen stop. Meer dan de helft van de geiten wordt gehouden in Noord-Brabant en Gelderland.
LTO Geitenhouderij en de Nederlandse GeitenZuivel Organisatie (NGZO) behartigen de belangen van de sector. “Beleidsmakers moeten zorgvuldig besluiten nemen zolang nog niet duidelijk is wat de oorzaak van de verhoogde longontstekingen is”, zeggen zij.
Bronnen: WUR, Rijksoverheid, LTO
Het advies is duidelijk, maar het conflict binnen het kabinet is nog steeds niet opgelost. Het begon in februari toen toenmalig minister van Volksgezondheid Agema (PVV) vond dat er ingegrepen moest worden na onderzoek van het RIVM.
Die onderzoekers concludeerden al dat mensen die binnen een straal van twee kilometer van een geitenboerderij wonen meer kans hebben op een longontsteking. En hoe dichterbij, hoe groter de kans. Hierdoor overlijden jaarlijks tientallen mensen, schatte het RIVM. De verklaring wordt gezocht in bepaalde bacterien die zowel in de geitenstallen als in de zieke mensen uit de omgeving werden gevonden. Dat zijn andere bacterien dan Coxiella burnetii, de veroorzaker van Q-koorts.
Agema vond dat dit gezondheidsrisico moest worden aangepakt, maar zij kreeg te maken met een onwillige minister van Landbouw Wiersma (BBB). Wiersma en haar partij vonden de conclusies van het onderzoek niet overtuigend. Daarom werd toen besloten tot het onderzoek door de Gezondheidsraad.
Zakelijke belangen
Maar ook na deze conclusies is Wiersma niet overtuigd dat gezondheidsmaatregelen vanuit de overheid nodig zijn. In een intern overleg op het ministerie en ook in gesprekken met de nieuwe minister van Volksgezondheid Bruijn (VVD) plaatst Wiersma opnieuw allerlei vraagtekens bij de wetenschappelijk onderbouwde onderzoeksresultaten.
Zij blijft vooral kijken naar de zakelijke belangen van de snel groeiende geitensector, zo melden ingewijden aan de NOS.
Zolang het demissionaire kabinet er niet uit is, hebben negen provincies een bouwmoratorium ingesteld. Dat betekent dat er tijdelijk geen nieuwe stallen gebouwd worden in de buurt van woonhuizen en geen woonhuizen in de buurt van stallen.
Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft minister Wiersma om een (tijdelijke) landelijke bouwstop voor geitenbedrijven gevraagd, met het oog op de volksgezondheid, en ook om achteraf gezien nutteloze investeringen van geitenhouders te voorkomen.
Op 14 januari debatteert de Kamer met de ministers Wiersma en Bruijn over de kwestie, die er dan dus onderling uit moeten zijn.

Lees het hele verhaal via NOS Nieuws: Nieuw onderzoek: omwonende geitenstal krijgt inderdaad vaker longontsteking