Geslagen, paspoort verscheurd en uitgezet: Afghanen in Iran onder druk

“Ik had een paspoort en een visum en die zijn nu verscheurd. Ze hebben me vier dagen lang geslagen. Zijn wij geen mensen?” Een Afghaanse man uit Iran vertelt overstuur wat hem is overkomen vlak bij de grens met Iran. Dat filmpje gaat nu rond op sociale media. En er zijn meer van dit soort video’s uit Iran.
Afghanen die worden gearresteerd op verdenking van spionage, video’s van Afghanen die het land uit angst verlaten en Afghanen die worden mishandeld. De NOS heeft meerdere van dit soort video’s gezien en geverifieerd.
Zoals deze video, waarin een Afghaanse man op straat in Iran wordt mishandeld. Het gaat er heftig aan toe:
De afgelopen maand hebben dan 250.000 Afghanen het land verlaten, zegt VN-migratieorganisatie IOM. Naar schatting leven 6 miljoen Afghanen in Iran, van wie 2,5 miljoen illegaal in het land verblijven.
En dat is veel voor een arm land als Iran, dat miljoenen vluchtelingen opvangt, zegt Iran-deskundige Peyman Jafari. “Het zorgt voor druk op de maatschappij. Er is veel onvrede over de economie en de afgelopen tien jaar waait er een veel rechtsere wind in het land.”
Iran heeft in 2023 besloten een deadline voor de terugkeer van Afghanen in te voeren. Vluchtelingen die naar eigen zeggen illegaal in het land verblijven worden uitgezet. Die deadline is morgen.
Volgens de de VN-vluchtelingencommissaris zijn dit jaar tot nu toe ruim een half miljoen mensen uitgezet. Mensen die Afghanistan zijn ontvlucht om te ontsnappen aan oorlog, armoede of het Taliban-bewind.
Zij keren terug naar een land met grote humanitaire problemen. Nicole van Batenburg van Rode Kruis Nederland is nu in Afghanistan en spreekt veel mensen die terugkeren uit Iran. “Voor de meesten is het nog maar de vraag of het veilig is of dat ze in aanmerking komen voor zorg of onderwijs.” Bijna de helft van de Afghaanse bevolking is afhankelijk van humanitaire hulp.
Banen inpikken
Dat Iran ze toch deporteert, komt mede door de slechte staat van de Iraanse economie. Die draagt bij aan het anti-Afghaanse sentiment dat door politici wordt aangewakkerd. Door sancties van de Verenigde Staten is de inflatie in Iran rond de 40 procent. “Autoriteiten en media beweren dat Afghanen banen inpikken en voor criminaliteit zorgen, en de laatste ontwikkelingen creeren nog meer onrust.”
Want Afghanen in Iran worden sinds het staakt-het-vuren met Israel beschuldigd van spionage en andere hulp aan Israel. Zo wordt een video van Afghanen die zijn opgepakt en schuld bekennen massaal gedeeld.
Deze video ging viraal in Iran. Daarin ‘bekent’ een Afghaan dat hij geld heeft gekregen in ruil voor informatie over potentiele doelwitten. De omstandigheden waarin deze video is gemaakt kennen we niet:
Een Afghaanse migrant vertelde aan de BBC over willekeurige beschuldigingen van spionage. Hij zou zich zo min mogelijk verplaatsen in Iran, uit angst opgepakt te worden. Afghanen zouden regelmatig worden gefouilleerd en hun telefoon moeten afstaan, om te controleren of er berichten of video’s van buitenlandse media op staan.
Dit alles terwijl Afghanen volgens Jafari juist een grote bijdrage hebben geleverd aan de opbouw van Iran. “Ze hebben al het werk gedaan en banen opgepakt die zijn blijven liggen. Veel Afghanen zijn er geboren en getrouwd met Iraniers.”
Toch hebben Afghaanse vluchtelingen minder rechten dan Iraniers. Zo komen ze niet in aanmerking voor het staatsburgerschap, ook niet als ze in Iran zijn geboren. Daardoor kunnen ze geen bankrekening openen of een sim-kaart kopen.
Ook al zijn er in de loop der jaren wat kleine verbeteringen doorgevoerd, zoals het onderwijs voor Afghaanse kinderen of organisaties die opkomen voor de rechten van Afghanen, zijn er grote zorgen als het gaat om hun veiligheid.
Toekomst van dochters
Van Batenburg van het Rode Kruis was onlangs in de Afghaanse stad Herat, bij de grens met Iran. Daar zag ze bussen met duizenden Afghanen afgezet worden. “De meesten zijn kinderen, die nu in een land terechtkomen dat ze niet kennen.”
En dat maakt angstig. “Sommigen kunnen voor even bij familie blijven, maar die willen ze niet te veel tot last zijn. Vooral moeders maken zich zorgen om de toekomst van hun dochters.”

Lees het hele verhaal via NOS Nieuws: Geslagen, paspoort verscheurd en uitgezet: Afghanen in Iran onder druk

Trefwoord(en): Iran