Minder asielzoekers verdacht van criminaliteit, wel zorg over minderjarigen

Asielzoekers en statushouders worden minder vaak verdacht van criminele feiten, ook al wonen er meer mensen op de locaties van het COA dan voorheen. Dat blijkt uit onderzoek van kennisinstituut WODC. Toch is er wel reden tot zorg, zegt WODC-onderzoeker Sanne Noyon, want de bewoners van COA-locaties die verdacht worden van een misdrijf zijn vaker minderjarig.
Het COA erkent de problemen rondom een klein deel van de minderjarige asielzoekers, maar trekt ook aan de bel over het gebrek aan geschikte opvangplekken voor deze specifieke doelgroep.
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC), dat onder het ministerie van Justitie en Veiligheid valt, kijkt ieder jaar hoe vaak asielzoekers en statushouders die op COA-locaties verblijven, worden verdacht van een misdrijf. Het gaat dan om asielzoekers en statushouders die worden opgevangen op tijdelijke gemeentelijke opvanglocaties, noodopvangplekken en in de gewone asielzoekerscentra.
Vorig jaar werden minder mensen van zulke locaties verdacht van een misdrijf. In totaal telden de onderzoekers 5875 registraties door de politie. Dat was 13 procent minder dan in 2023. Doordat sommige bewoners COA-locaties meerdere keren werden geteld, lag het aantal unieke verdachten van misdrijven op 2910. Dat is drie procent van alle asielzoekers en statushouders die in 2024 op een COA-locatie verbleven.
Mannen en jongeren
Het ging vooral om vermogensmisdrijven, zoals diefstallen en inbraken. Dat was bij 68 procent van de verdachten het geval. Dat is minder dan in 2023, toen het nog om 74 procent van de verdachten ging.
Dat het percentage onder azc-bewoners zoveel hoger ligt, kan mogelijk worden verklaard door grote demografische verschillen tussen de twee groepen, schrijven de onderzoekers. Onder de asielzoekers zijn veel meer mannen en jongeren, die relatief vaker criminaliteit plegen dan vrouwen en ouderen.
Dat het aantal bewoners dat wordt verdacht van een misdrijf is afgenomen, is opvallend omdat de bezetting van de COA-locaties juist hoger lag dan ooit. Op de locaties werden 24 procent meer asielzoekers en statushouders opgevangen dan het jaar ervoor.
Die stijging van het aantal bewoners op COA-locaties is al langer aan de gang. Waar in 2018 gemiddeld 20.010 mensen werden opgevangen, waren dat er vorig jaar 66.450.
Die toename komt doordat de wachttijden bij de IND oplopen en de uitstroom van statushouders stagneert vanwege krapte op de woningmarkt, schrijven de onderzoekers. Azc-bewoners komen hierdoor vaak meerdere jaren in de cijfers voor.
Minderjarigen vaker verdachte
Hoewel het aantal bewoners dat werd verdacht van een misdrijf afnam, maken de onderzoekers zich toch zorgen. Het aandeel minderjarigen is namelijk wel gegroeid. In 2023 was nog elf procent van al deze verdachten minderjarig, in de meest recente cijfers is dat opgelopen tot 22 procent.
Het WODC heeft dit jaar voor het eerst gekeken naar specifieke informatie over minderjarigen die zonder ouders naar Nederland komen. Die groep komt vaak in het nieuws, omdat sommigen van hen overlast veroorzaken.
In totaal is acht procent van het totale aantal azc-bewoners een zogenoemde “alleenstaande minderjarige vreemdeling” (amv). Acht procent van hen werd vorig jaar als verdachte aangemerkt, tegenover dus drie procent van alle bewoners binnen COA-faciliteiten.
“Dat is geen compleet verrassende uitkomst voor ons, maar wel een zorgelijke”, zegt onderzoeker Noyon. De alleenstaande minderjarigen vormen een groep die de grenzen opzoekt, net als Nederlandse jongeren. “Daarom is het belangrijk dat ze de zorg en begeleiding krijgen die ze nodig hebben.”
Veel ‘veiligelanders’
Zoals al langer bekend, zijn ook de zogeheten ‘veiligelanders’ oververtegenwoordigd in de cijfers. Dat zijn asielzoekers die uit landen komen die door de Nederlandse overheid als veilig worden beschouwd. In de regel maken asielzoekers uit zulke landen weinig kans om in Nederland te mogen blijven.
In 2024 was 36 procent van de Algerijnse bewoners verdachte van een misdrijf, net als een kwart van de Marokkanen en 17 procent van de Tunesiers. “Uit eerder onderzoek weten we dat als iemand een kleine kans op een asielvergunning heeft dat de kans vergroot dat iemand als verdachte wordt aangemerkt”, zegt Noyon.
Het COA wijst in reactie op het rapport op het tekort aan geschikte opvangplekken. “De leefbaarheid en veiligheid staan nog steeds onder druk door de hoge bezetting en het grote aantal tijdelijke opvangplekken waarin veel bewoners in omstandigheden leven met weinig privacy”, zegt COA-bestuurslid Joeri Kapteijns.
Dat minderjarige asielzoekers die zonder familie naar Nederland komen vaker verdacht worden van een misdrijf heeft daar ook mee te maken, volgens het COA. “Bijna de helft van de alleenreizende jongeren verblijft in tijdelijke noodopvanglocaties zoals hotels, wat geen ideale situatie is. Daarnaast zorgt de trage asielprocedure voor uitzichtloosheid en daarmee soms ook voor overlastgevend gedrag.”

Lees het hele verhaal via NOS Nieuws: Minder asielzoekers verdacht van criminaliteit, wel zorg over minderjarigen

Trefwoord(en): asielzoeker