'Stonehenge van Nederland' ontdekt in Tiel

Gepost op 21-06-2023

Een bijzondere archeologische ontdekking in Tiel: archeologen hebben hier een ‘openluchtheiligdom’ gevonden van zo’n 4000 jaar oud. De plek was drie voetbalvelden groot en mensen kwamen er naar waarschijnlijkheid samen voor offers, begrafenissen, feesten en rituelen. De onderzoekers spreken zelf over een “spectaculaire vondst die uniek is voor Nederland”.In totaal zijn er een miljoen voorwerpen opgegraven. Onder de vondsten bevindt zich een glazen kraal, de oudste ooit in Nederland gevonden. De kraal blijkt afkomstig uit Mesopotamie. De onderzoekers zien dit als bewijs dat er toen al contact was tussen bewoners van beide regio’s.Grootste archeologische project ooit in NederlandAan de presentatie van de resultaten, vandaag in Tiel, is een van de grootste archeologische projecten in Nederland ooit voorafgegaan. In 2017 werd begonnen met de opgravingen in de uiterwaarden van de Waal.”In totaal werd er destijds gezocht in een gebied van circa 22 hectare groot. Een ongekend groot gebied voor archeologisch onderzoek in ons land”, zegt Ilse Schuuring, gemeentelijk archeoloog van Tiel. De vondsten dateren naar schatting uit 2500 voor Christus.Vergelijkbaar met StonehengeDoor de verkleuringen en verhogingen in de klei te bestuderen, ontdekten archeologen dat er drie grafheuvels in het gebied hebben gestaan. De grootste heuvel had een doorsnede van twintig meter. In de heuvels hebben archeologen resten van zestig mannen, vrouwen en kinderen gevonden.De onderzoekers ontdekten dat de grootste heuvel ook fungeerde als zonnekalender. Rond deze heuvel lag een greppel met verschillende, opvallende doorgangen. De zon scheen op de kortste en langste dag van het jaar door deze doorgangen. “Mensen gebruikten de kalender om belangrijke momenten als feest- en oogstdagen te bepalen”, concluderen de onderzoekers.Bekijk hier een animatie van de heuvel en de zonnekalender:Daarmee doet de heuvel denken aan Stonehenge, een bekend, door mysterie omgeven prehistorisch monument in Engeland waarbij dit ‘fenomeen’ zich ook voordoet.Het is dan ook niet geheel toevallig dat de onderzoekers vandaag, op de dag van de zonnewende, hun resultaten presenteren. Anders dan Stonehenge zal de zonnekalender van Tiel overigens niet meer te bezichtigen zijn. Wel hebben de archeologen een artist impression laten maken van hoe het heiligdom eruit kan hebben gezien.Kraal uit het Midden-OostenBij de opgravingen in 2017 werd al snel duidelijk dat er veel bodemschatten in de Betuwse bodem te vinden waren. Na het onderzoeken van al deze vondsten viel er een in het bijzonder op: een glazen kraal. De kraal werd gevonden op de stoffelijke resten van een vrouw en is de oudste ooit in Nederland gevonden.”Dergelijke kralen werden destijds niet gemaakt in Nederland, maar wel in Mesopotamie en later ook in Egypte. Bij Naturalis is de chemische samenstelling van de kraal onderzocht. Zodoende zijn we erachter gekomen dat het uit Mesopotamie afkomstig is. Dat is het gebied tussen de rivieren Tigris en Eufraat in het hedendaagse Irak en Syrie. De kraal heeft dus een afstand van bijna 5000 kilometer afgelegd, en dat vier millennia terug”, merkt hoofdonderzoeker Cristian van der Linde op.Wie de drager van de kraal was, is nog een van de mysteries van ‘het heiligdom van Tiel’.Ritueel grafheuvellandschapStijn Arnoldussen, bijzonder hoogleraar late prehistorie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is onder de indruk van de vondsten die vandaag gepresenteerd zijn, al vindt hij de term ‘heiligdom’ ongelukkig gekozen. “Dat doet vermoeden dat er een tempel stond. Dat was niet het geval, het was een ritueel grafheuvellandschap.”De zonnekalender is een interessante ontdekking, zegt hij. “Het is bekend dat boeren als sinds het neolithicum bezig waren met de standen van de zon. Toch wordt zo’n compleet, samenhangend landschap als nu ontdekt is, niet vaak gezien.”Ook de kraal is een speciale vondst, beaamt Arnoldussen. “Glas werd niet gemaakt hier, dus de kraal het moet in die tijd een spectaculair item zijn geweest, gemaakt van een voor veel mensen onbekend materiaal.”De Groningse archeoloog acht het niet waarschijnlijk dat de kraal in een keer de reis van Mesopotamie naar de Betuwe heeft gemaakt. “Er werden in die tijd ook al spullen uitgewisseld. De kraal kan honderden jaren bovengronds zijn geweest voordat hij in Tiel terecht kwam, maar dat hoeft uiteraard niet.”

Lees het hele verhaal via NOS Nieuws: 'Stonehenge van Nederland' ontdekt in Tiel